Email’ler uzun zamandır hayatımızda yer alıyor, belki bir çoğunuz “You Have Got Mail” yani Mesajınız Var adlı romantik komedi filmini izlemiştir. İnternetin yaygınlaşmaya ilk başladığı dönemlerden kalan bu filmi düşününce hayatımıza giren bu teknolojinin nasıl çalıştığına dair bir çoğumuzun hala fikir sahibi olmaması ne kadar düşündürücü değil mi? İsterseniz bu konuyu açıklığa kavuşturmak için  “Mail Server Nedir ve Nasıl Çalışır?” sorularına yanıt vermeye çalışalım.

Mail Server Nedir?

Mail Server (E-Posta Sunucusu), modern ve robotik postahaneler olarak adlandırılabilir. Email alışverişlerini kontrol eden ve yöneten Mail Server’lar bu iş için oluşturulmuş özel sunuculardır. Mail Server Sunucusu olarak ayrı bir makine tanımlanabileceği gibi bir Web Hosting Sunucusu içindeki bir alan da Mail Server olarak yapılandırılabilir.  

Mail gönderirken işler çok hızlı bir şekilde gerçekleşiyor olsa da arka planda çok sayıda kontrol, yetkilendirme, internet protokolündeki katmanlar üzerinden aktarım, bazen şifreleme ve şifre çözme ve sonrasında sunucular arasında iletim işlemleri gerçekleşmektedir. 

Birbirlerine internet sistemine ait protokoller (SMTP, POP3, IMAP) ile bağlı olan bir dizi sunucu sistemi, mail iletimini kolayca gerçekleştiriyor. 

Normal şartlarda bu karmaşık gibi görünen Mail Server sistemi olmasaydı sadece kendi sunucunuz içinde birbirinize mail atma şansınız olacaktı. Yani [email protected] üzerinden sadece niobehosting.com alan adına kayıtlı mail adreslerine mail yollama şansına sahip olurdunuz.

Bu kadar Mail Server (E-posta Sunucusu) yolunu kaybetmeden bağlanması gereken sunucuyu nasıl bulur? Bunu açıklamak için bir dizi kavramı açıklamak gerekiyor.

E-posta İstemcisi Nedir?

Mail alma ve gönderme işlemlerini yapabilmek için kullandığımız programlar veya web tabanlı uygulamalar E-posta istemcisi olarak adlandırılırlar. Bu uygulamalara kendinize ait mail adresi ile kullanıcı adı ve şifre bilgileriniz ile E-posta sunucu adresi bilgileri girilir ve bu bilgiler yardımıyla mail alışverişiniz gerçekleştirilir. Outlook, Zimbra, Exchange gibi programlar birer E-posta istemcisidir.  

Giden Posta Sunucusu E-postayı Alacak Gelen Posta Sunucusunu Nasıl Bulur?

E-posta adresinizi incelerseniz [email protected] örneğindeki gibi bir yapıda olduğunu görürsünüz. Burada @ işaretinden önceki kısım kullanıcı tarafından oluşturulan E-posta hesabının adını ifade eder. Bu E-posta hesabının kim tarafından verildiği ise @ işaretinden sonra gelen ve Domain yani alan adının bulunduğu kısımda belirtilmektedir. Örnek üzerinden gidersek kullanıcı “ornek” adında bir E-posta hesabını “niobehosting.com” adresinde bulunan internet sitesinden almıştır. 

E-posta hesaplarının iletişiminden sorumlu Mail Server’lar birbirlerini Alan Adı sistemi denilen DNS (Domain Name System) sunucuları sayesinde bulurlar. DNS sunucuları dünya genelinde yayılmış ve alan adları ile bağlı bulundukları IP adreslerini eşleştiren özel sunuculardır

Dünya üzerinde 13 adet Root (Kök) DNS sunucusu vardır. Bu kök DNS sunucularına bağlı çalışan yaygın vaziyette çok sayıda lokal (yerel) DNS sunucusu vardır. 

Yani özetle alıcı mail adresini yazdığınızda Mail Server hangi alan adı ile iletişime geçeceğini bilir ancak bu alan adının hangi IP adresinde bulunduğunu ise DNS Sunucusuna sorarak öğrenir. Bu sayede IP adresleri üzerinden bağlantı isteği oluşturulabilir.

Mail Server Çeşitleri

Aslında her hesaba ait sadece tek bir Mail Server bulunur. Bu sunucular çift yönlü çalışırlar, yani hem gönderme hemde alma işlemini yaparlar. Gönderme ve alma işlemi yapılırken farklı protokolleri kullanarak farklı işlemler yaparlar. Gönderme işlemini yaparken Giden Posta sunucusu adını alan Mail Server, alım işlemini yaparken Gelen Posta Sunucusu işlevi görür. Yani özetle görevleri nedeniyle Mail Server Çeşitleri;

  • Giden Posta Sunucuları
  • Gelen Posta Sunucuları olarak adlandırılırlar.

Giden Posta Sunucuları (Mail Serverları)

İstemcinin ya da kullanıcının yollamak istediği E-postaların yönetimini ve yönlendirmesini sağlayan sunuculardır. E-Postayı yollamaya yetkili olup olmadığınızı kontrol ederler, eğer yetkili iseniz iletinizi alır ve belirli protokolleri kullanarak aktarımını gerçekleştirir. Giden posta sunucuları SMTP denilen bir protokol ile aktarım sağlarlar. Aynı Mail Server size gelen mailleri size aktarmakla da görevlidir ki bu görevi yaparken Gelen Posta Sunucusu adını alır.

SMTP Nedir?

İstemcinin yani kullanıcının mail yollayabilmek için Giden Posta Sunucusu adı verilen kendi Mail Server’ına bağlanabilmesi gerekir. Bu bağlantı sağlandıktan sonra E-posta, internet sistemi olan TCP/IP sisteminin uygulama katmanında kullanılan SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) yani Basit Posta Aktarma Protokolü ile 587 nolu bağlantı portuna bağlanarak alıcıya ait Mail Server’a aktarılır. SMTP protokolü, Giden Posta Sunucuları tarafından kullanılır. Maillerin gönderilmesi işleminden sorumludur. Bu protokol sayesinde iletilerin gönderilmesi sağlanmaktadır.

Gelen Posta Sunucuları (Mail Serverları)

Gelen Posta Sunucuları alıcı tarafına ait Mail Server’dır ve gönderilen E-postayı almakla görevli olduğu için bu şekilde adlandırılır. SMTP protokolü sayesinde iletilerek internet ortamında taşınan E-postayı belirli kontrollerden sonra, SSL, TLS benzeri bir şifreleme varsa çözerek saklayan sunuculardır. Alıcı Domaininin bağlı bulunduğu bu Mail Server bu iletiyi, gerekli yetkiye sahip E-posta istemcisi ile veya kullanıcı adı ve şifre ile bağlantı yaparak onaylanan alıcıya göstermek ve aktarmakla yükümlüdür. Gelen Posta Sunucuları E-postaları alıcılarına göstermek için başka bir takım protokoller kullanırlar. Bu protokoller;

  • POP3 ve
  • IMAP olarak adlandırılırlar.

POP3

POP3 (Post Office Protocol Version 3) protokolünü kurduğunuz bir E-posta hesabında Mail Server’a gelen iletiler (mailler) alıcıya aktarılır ve iletilen ilk cihaz üzerinde kaydedilir. Cihaza kaydedilen mailler sunucudan silinir. Cihaza kaydedilen mailleri cihaz kullanılırken okuyabilirsiniz ancak başka bir bilgisayardan veya tabletten mailinizi kontrol etmek istediğinizde sunucuda kaydedilmemiş olması nedeniyle maile ulaşamazsınız. 

POP3 Protokolü Avantajları;

  • Daha hızlı çalışırlar.
  • E-postalar sunucu üzerinde daha az yer kaplar.
  • İnternet bağlantısı olmadan da maillere ulaşma şansı verir.

POP3 Protokolü Dezavantajları;

  • Eğer istemciden silecek olursanız E-postanız tamamen silinmiş olur.
  • Başka başka istemcilerde görüntüleme sağlanamaz. Yani mail hesabınıza başka bir cihazdan girerseniz E-postalarınızı göremeyebilirsiniz.

IMAP

IMAP (Internet Message Access Protocol) biraz daha karmaşık ancak birçok avantajlar sunan bir mail protokolüdür. E-posta hesabınızı bu protokolü kullanarak yapılandırdıysanız E-postanız sunucu üzerinde saklanır ve yetkili kişinin görüntülemesine ve kaydetmesine izin verilir. Yani siz istediğiniz bir cihazdan internete bağlanarak kullanıcı adı ve şifreniz yardımıyla E-postanızı görüntüleyebilirsiniz ve istediğiniz cihaza kaydedebilirsiniz. 

IMAP Protokolü Avantajları;

  • İletilere herhangi bir zamanda, her istemciden ulaşılabilir. 
  • Sunucu ile tüm E-posta istemcileri senkronize çalışır. Bir E-postayı açtığınızda diğer istemcide de okunmuş olarak açılacaktır.
  • İletilere tıklamadıkça sadece başlık bilgisi gösterilir.

IMAP Protokolü Dezavantajları;

  • Sunucuda daha fazla yer kaplar.
  • POP3’e nazaran daha yavaş çalışırlar.

Bir Mail Server Sistemi Nasıl Çalışır?

E-posta iletim işi az evvel yukarıda belirttiğimiz sistemler ve protokoller yardımıyla gerçekleştirilir. İsterseniz konuyu toparlayarak bir Eposta gönderilirken, Mail Server’ın nasıl işlev gördüğünü sırasıyla aktaralım;

  • Kullanıcı adı ve şifrenizle oluşturduğunuz bağlantı isteği ile Mail Server’ınızla bağlantı kurarsınız. 
  • Oluşturduğunuz E-posta (ileti), SMTP protokolü yardımıyla internet ağı sistemine açılır ve internet ağına aktarılır. 
  • Onaylanan bağlantınız ile alıcı mail adresine ait alan adının IP adresi sorgusunun yapılacağı DNS sunucusu ile iletişime geçer. 
  • DNS sunucusundan alıcıya ait IP adresini alarak alıcı Mail Server’ına SMTP protokolü yardımıyla bağlantı isteği gerçekleştirir. 
  • Bu istekte bulunan göndericiye ait Mail Server ile alıcı Mail Server arasında bağlantı oluşur. Bağlantı sırasında yetki kontrolü gerçekleşir ve  ileti Alıcı Mail Server’ına teslim edilir.
  • Alıcı Mail Server’ı, iletiyi “Spam“ veya “Öncelikli E-posta” şeklinde sınıflandırır ve alıcı tarafından daha önceden yapılandırılmış E-posta alım protokolü (POP3 veya IMAP) hangisiyse o kurallara göre Alıcıya ait istemciye aktarır.
  • POP3 yapılandırma var ise iletiyi ilk bağlantıyı kuran yetkili E-Posta istemcisine (Outlook, Exchange vs) aktarır ve kendi üzerinden siler. 
  • IMAP yapılandırma var ise iletiyi bağlantı kuran her istemciye gösterecek şekilde saklar ve her görüntüleme talebi oluşturan E-posta istemcisine bir kopyasını aktarır.