Eğer internetteki  teknik dille yazılmış olan içerikleri anlamaktan zorlanıyorsanız fakat server, vps,vds gibi terimleri de anlamak istiyorsanız; bu yazı tam size göre. Yazımızı okumayı bitirdiğinizde; web sitelerin internette yayın yapmak için nasıl bir barındırma teknolojisine ihtiyaç duyduğunu, e-posta gönderme ve alma teknolojisini, bugüne kadar belki de hep bir birine karıştırdığınız vps, vds, dedicated gibi kavramları teknik detaylara boğulmadan anlayabileceksiniz.

Server Nedir?

İnternette bağlanmış olduğunuz siteleri bir ürün, o siteyi ziyaret eden kişiyi de bir müşteri olarak düşünürsek; bu sitelerin sunulduğu (yani yayınlandığı) mecralara da “sunucu” adını verebiliriz. İnternetin mucitleri de bizim gibi düşünmüş ve internet sitelerinin yayın yaptığı makinelere “server” (İngilizce’de sunucu) ismini vermiş.

Bir web sitesi yayınlamak için o web sitesinin 7 gün 24 saat bir bilgisayarda barındırılması (teknik tabirle “host edilmesi”) gereklidir. Bu hizmeti veren bilgisayarlara sunucu ya da server denir. 

Server vs Hosting: Arasındaki Farklar Nelerdir?

Hosting hizmeti; bir web sitesinin bir sunucuda barındırılma işlemidir. Server ise hosting hizmeti veren makinelere verilen genel isimdir. Bir sunucuda tek bir siteye hosting hizmeti verilebileceği gibi, birden fazla site de tek sunucuda host edilebilir.

Server işi yapan sunucular; ileri teknoloji ürünü bilgisayarlar olarak nitelendirilebilir. Server’lar datacenter adı verilen merkezlerde barındırılırlar. Datacenterlar çok yüksek internet hızına sahip, her türlü doğal afete karşı korunaklı, elektrik kesintileri yaşanmayan yerlerdir. İnternet sitenizin barındırıldığı server; aslında sitenizin 24 saat açık kaldığı bir bilgisayardır.

Server Ne Amaçla Kullanılır?

Tahmin edeceğiniz üzere server sadece web sitelerinizi host etmek amacı ile kullanılmaz. İnternet üzerinde dosya depolamak için, e-posta gönderip alabilmek için, network barındırmak için kullanılabilir. 

Yazımızı okumaya devam ederek “hangi server’da başlamalıyım?” sorusuna cevap bulabileceksiniz.

Server Seçenekleri Nelerdir?

Piyasada farklı amaçlara hizmet eden server seçenekleri bulunmaktadır. Serverlar; yazılım ve donanım çeşitleri bakımından onlarca hatta yüzlerce sınıfa ayrılabilir. Ama yazımızın başında da belirttiğimiz gibi sizi teknik detaylara boğmadan, mümkün olan en sade dille anlatabilmek adına; sadece kullanım amaçlarına göre server çeşitleri şeklinde anlatmayı tercih ettik.

VPS Server

Bu sayfaya gelene kadar mutlaka birçok web sayfasında “VPS; Virtual Private Server anlamına gelir” yazısını okumuşsunuzdur. Sizi teknik detaylara boğmadan bir anlatım yapmak gerekirse; VPS teknolojisinde bir sunucu çeşitli yazılımlar ile bölünerek birden fazla sunucu elde edilmesi işlemidir. Yani; aslında ortada tek bir sunucu vardır ama sanallaştırma işlemi ile onlarca, hatta yüzlerce sunucu tek bir server’da barındırılabilir.

Fakat burada çok önemli bir nüans bulunmaktadır. VPS sunucularda ana makinenin (yani VPS’lerin kurulu olduğu server’ın)donanımsal özellikleri her bir VPS tarafından sınırsız olarak kullanılır. Şöyle izah edelim;

Diyelim ki elinizde 64 GB ram, 64 GB HDD kapasiteli bir sunucu var. Sizin bu sunucuda açmış olduğunuz her VPS; sunucu kapasitesini ihtiyaçları doğrultusunda kullanır. Örneğin; siz bu sunucuya 4 adet VPS hesabı kurarsanız ve her VPS için 16 GB Ram ve 16 GB HDD hakkı tanımlarsanız, sunucunuz gücü ölçüsünde istikrarlı bir şekilde çalışır. Ama bu sunucuya 16 GB Ram ve HDD kapasiteli 5. VPS hesabını kurarsanız ve bu VPS hesapları aynı anda kendine ayrılan kaynakları kullanma gereği duyarsa, piyasa tabiri ile “sunucu çöktü” denilen durumla karşılaşırsınız. Web sitenizde günün belli saatlerinde erişime kapanma, yavaşlama, donma, sayfa açılmama, ziyaretçi/ iletişim formu gönderememe gibi sorunlar yaşıyorsanız; muhtemelen kullanmış olduğunuz sunucu aşırı kaynak tüketiminden dolayı sitenizi sağlıklı olarak host edemiyordur. Elbette yazılımsal başka bir sorun da olabilir. Ama yüksek ihtimalle sorun aşırı kaynak tüketimidir.

Bu nedenle VPS alırken sunucu özellikleri yanı sıra, aynı sunucuda hangi sitelerin barındığı ve ortalama kaynak tüketimleri de önemlidir. 

Dedicated Server

Piyasada “paylaşımsız sunucu” veya “fiziksel sunucu” adları ile satılan dedicated server; sunucu isimli bilgisayara fiziksel olarak sahip olma olarak tanımlanabilir. Yani datacenterlar’da bulunan ve hosting hizmeti veren her bağımsız bilgisayar aynı zamanda bir dedicated server’dır. 

Dedicated serverlar’da bir adet site barındırılabileceği gibi, VPS veya VDS yöntemi ile sanallaştırma yapılarak, birden fazla konuda hosting hizmeti verilebilir.

Yüksek kaynak tüketen web siteleri, e-posta trafiği yoğun olan işletmeler, web tabanlı CRM uygulaması kullanan firmalar, dosyalarını kendi sunucularında saklamak isteyenler dedicated server kullanabilir. Dedicated server’da sunucu tamamen size aittir.

VDS Server

“Virtual Dedicated Server” yani “sanallaştırılmış paylaşımsız sunucu” manasına gelen bu server çeşidinde; çeşitli yazılımlar aracılığı ile dedicated birden fazla parçaya bölünür. Bu cümle size VPS server hizmetinden tanıdık geliyor değil mi? Yalnız VDS server’ı VPS server’dan ayıran en önemli bir özellik vardır. VPS Server’da sunucunun tüm kaynakları VPS’ler arasında ortak kullanılırken; VDS serverlar’da, sanallaştırılmış her sunucuya kaynak atanır. Örneğin; 64 MB Ram ve 64 GB HDD özelliklerine sahip bir sunucuda oluşturulan 4 adet VDS server’ın her birine; 16 GB Ram ve 16 GB HDD ayrıldığını düşünelim. Bu VDS’lerin her biri maksimum 16 GB Ram ve 16 GB HDD kadar kaynak kullanabilirler. Halbuki VPS’te kurulan sitelerin her biri sunucudan ihtiyacı kadar veri çekebilmekte, dolayısı ile kaynakların tümü bir site tarafından dahi tüketilebilmekte idi. Ama VDS server’da, her bir VDS kendisine ayrılan kadar alanı kullanabilmektedir.

Reel bir örnekle pekiştirmek gerekirse; iki kardeşin önünde bir ekmek olduğunu düşünelim. Ekmek; VDS mantığı ile bölünürse, iki kardeşe de yarımşar ekmek düşecektir. VPS mantığında ise daha aç olan kardeşin yarım ekmekten daha fazla yeme şansı vardır. Hatta ekmeğin tamamını bile yiyerek diğer kardeşin aç kalmasına neden olabilir.

Özellikle merdiven altı olarak tabir edilebilecek web hosting firmalarında yukarıdaki örnekte anlatılan durumla karşı karşıya gelme olasılığınız çok yüksektir. Düşük kaynaklı sunuculara, sunucuların kaldıramayacağı kadar çok VPS kurup satılması sonucu, site erişim problemleri baş göstermektedir.

File Server

Türkçe karşılığı “dosya sunucusu” olan bu sunucu çeşidi, en basit tabir ile bilgisayarınıza taktığını usb bellek yada taşınabilir HDD ile aynı mantıkta çalışır. Üzerinde herhangi bir program çalıştırmaz, hiçbir web sitesi barındırmaz. Tek amacı resim, video, dosya v.b. unsurları depolamak ve istenildiği zaman ulaşılabilmesini sağlamaktır.

“Online File Server” adı ile satılan dosya sunucusu, genelde datacenterlar’da bulunur. İnternet üzerinden içerindeki dosyalara ulaşmak mümkündür. Bir kullanıcı adı ve şifre ile uzak sunucuya bağlanılır, depolama veya dosyalara erişim gerçekleştirilir. 

“Local File Server” olarak bilinen dosya sunucusu çeşidi ise genelde yerel bir ağa bağlıdır. Özellikle işyerindeki bilgisayarlarda HDD kapasitesini arttırmak isteyen şirketler, ortak kullanılacak dosyaları bir yerel sunucuda tutarlar. Bu sunucular genelde internete bağlı değildir. Fakat “kablolu file server” veya “kablosuz file server” olarak kurulabilirler.

Özellikle video montajı, grafik düzenleme işi yapan işletmelerde; üzerinde işlem yapılacak olan resim ve video dosyaları farklı kişilerin bilgisayarlarından, farklı işlemler için geçmek zorunda olduğu için file server kullanılır. İlgili video veya resim ile işi olan herkes file server’dan kısa bir sürede dosyayı bilgisayarına çeker ve sıradaki kişinin de işlem yapması için file server’a geri gönderir.

File serverlar ister online olarak ister lokal olarak kullanılsın, mutlaka düzenli şekilde yedeklenmelidir. Özellikle online file serverlar, mümkünse nas cihazları kullanılarak manuel şekilde yedekleme işlemine tabi tutulmalıdır.

Database Server

“Databese Server” mantık olarak bir “file server” çeşididir. Bu sunucu çeşidinin tek farkı; SQL, MYSQL gibi bir veri tabanı istemcisi program kurulu olmasıdır. Çok fazla sorgu kullanılan program ve web siteleri için kullanılır.

Bu server çeşidi genelde ziyaretçisi çok olan e-ticaret siteleri tarafından tercih edilir. Ziyaretçisi fazla sitenin sorgu sayısı çok olacağından dolayı, bazı dosyalar database serverlar aracılığı ile host edilir. 

Web tabanlı muhasebe programları başta olmak üzere, hemen hemen tüm web tabanlı masaüstü yazılımlar database server kullanırlar. Çalıştırdıkları masaüstü programların ihtiyacı olan veriler bu server üzerinde depolanır ve gerektiğinde kullanmak için çağırılır.

Web Server

Buraya kadar serverlar ile birçok işlemin yapıldığını öğrendiniz. Belki de bu yazıyı okuyana kadar serverların sadece web siteleri barındırmak için kullanıldığını zannediyordunuz. Fakat sadece web sitelerine hosting hizmeti vermek için kullanılan serverlara web server denilmektedir.

DNS Server

Aslında üzerine gayet kalın bir kitap yazılacak konu olsa da, sıradan bir web kullanıcısının anlayabileceği en sade şekilde anlatacağız. Domain Name Server anlamına gelen DNS en basit hali ile; internet tarayıcısına yazdığınız domain adreslerini, yazılımlar tarafından okunabilecek hale getiren serverdır.

Normalde her web sitesinin 198.12.0.1 gibi bir ip adresi vardır. Normalde http:// 198.12.0.1 adresini tarayıcıya yazdığınızda, o adrese kayıtlı web sitesine ulaşabilirsiniz. Fakat bu adresleri akılda tutmak haliyle zordur. Telefon defterinizdeki bütün isimleri ezbere bilebilirsiniz ama tüm isimlere ait numaraları ezberlemeniz nerede ise imkansızdır ☺  DNS server; sizin yazdığınız herhangi bir alan adını sitenin ip adresine çevirme ve ilgili sunucuya gönderme işlemi yapar.

Cloud Server

VDS mantığına biraz benzeyen bir mantıkla çalışan Cloud Server; dilimize “bulut sunucu” adı ile geçmiştir.  VDS’ten farklı olarak ortada çok büyük bir kaynak havuzu vardır. Bu kaynak havuzundan ihtiyaçlar dahilinde sanal sunucular yaratılır. Bu sanal sunucuların her biri dedicated server gibi bağımsız sunuculardır.

Bulut sunucuların bir diğer güzel yanı ise ihtiyaç duyulan kaynakların herhangi bir taşıma işlemine ihtiyaç duyulmadan değiştirilebilmesidir. Örneğin azami kapasitesi 64 GB Ram ve 64 GB HDD olan bir fiziksel sunucunun kapasitesi; üzerindeki ram veya hdd değiştirilerek arttırılır ya da azaltılır. Hatta bazen kaynak kapasitesi değişikliğinde sunucuyu komple değiştirmek gerekebilir. Fakat sanal sunucularda kapasite değişikliği yazılım ile gerçekleştiğinden dolayı herhangi bir taşıma işlemine gerek yoktur.

SMTP Server

Outlook kurarken sıkça gördüğünüz “SMTP Server” teriminin Türkçe karşılığı “Basit Posta Aktarım Protokolü” şeklindedir. SMTP server adından da anlaşılacağı üzere; elektronik postalarını iletmeye yarayan bir sunucu çeşididir. Piyasada “mail server” ve “e-posta sunucusu” olarak da bilinir.

SMTP server tıpkı bir kargo dağıtım şirketi gibi kurgulanmıştır. Bilgisayarınızda oluşturduğunu elektronik posta önce bir SMTP server’a iletilir. SMTP server bu postayı internet aracılığı ile karşı tarafın POP Server veya IMAP Server’ına gönderir. POP ve IMAP serverları;  gönderi yolladığınız alıcının adresine en yakın kargo şubesi gibi de düşünebilirsiniz. En son POP ve IMAP server e-postanızı alıcıya ulaştırır.

Virtual Server

“Sanal sunucu” veya “sanal server” adı ile satılan virtual serverlarda bir kavram kargaşası vardır. İnternet aleminde fiziksel olarak var olmayan her şeye “sanal” tabiri kullanılır. Bu bağlamda VPS, VDS ve hatta bulut sunucu bile bir sanal serverdır.

Ancak bazı firmalar VPS hizmetini, bazıları VDS hizmetini, bazıları ise bulut sunucu hizmetini satarken “sanal sunucu” veya “sanal makine” tabirini kullanırlar. Kavram kargaşasına kurban gitmemeniz için size tavsiyemiz hangi sunucu biçimini satın alıyorsanız, direk adı ile sipariş etmenizdir.

Network Server

Network Server genelde fiziksel bir yapı içerisinde birden çok bilgisayarı aynı ağ üzerinde kontrol etmek için kullanılır. Fakat son zamanlarda (özellikle şube sayısı fazla olan firmalar) farklı coğrafi konumdaki fiziksel ağlarını internet ile birbirine bağlamaktadır.

Örneklendirerek anlatmak gerekirse; iki farklı coğrafi konumda hizmet veren bir firma düşünelim. Bu firmanın bir şubesinde 14 bilgisayar, diğer şubesinde 12 bilgisayar olsun. Her şubedeki bilgisayarlar dahili network ağı ile birbirine bağlı iken, internet yardımı ile diğer şubenin network ağına da bağlanabilir. Dolayısı ile tüm bilgisayarlar ve depolama alanları (verilen yetkiye göre) ağdaki diğer bilgisayarlar tarafından kontrol edilebilir.

Bu yazımızda sizlere internet dünyasında sürekli kullanılan “server” terimini açıklamaya ve “server çeşitleri” konusunda temel bilgiler vermeye çalıştık. İnternet teknolojileri hakkındaki tüm temel ve detay bilgilere blogumuzu okumaya devam ederek ulaşabilirsiniz.