Hosting

Link (bağlantı) bir web sitesinde paylaşılan bir makale, haber, fotoğraf, video gibi içeriklere ait internet adreslerine (URL) verilen isimdir. Çeşitli uzunluklara olan bu linkler bazı sebeplerle kısaltılaması gerekir, bu işlemi yapmaya yarayan birçok araç vardır işte bu araçlarla ilgili detaylı bilgiye bu yazıda ulaşabilirsiniz. Link Nedir? Link, bir web sitesine ait içeriğin URL (Uniform Resource Locator) adresinin, başka bir web sitesinde, SMS, E-mail, sosyal medya postu veya kendi web sitesi içerisindeki bir bilgiye atıfta bulunmak adına kullanılan URL adreslerine verilen isimdir. Bir link yeni sayfa ya da sekmede açılıyorsa _blank link, aynı pencerede açılıyorsa _self link olarak adlandırılır, _self link genelde bir web sitesinin kendi içinde bulunan içerik için kullanılır, dış kaynaklara ait içerikler ise genelde _blank link şeklinde paylaşılmaktadır. Bu linkler (URL’ler) içeriği ve sayfanın kayıtlı olduğu hosting alanındaki dosya yolu nedeniyle bazen çok uzun olabilmektedir. Bu linklerin kısaltılması paylaşımı sadeleştirmek ve kolaylaştırmak açısından önem arz eder, link kısaltma hizmetini veren bir çok web sitesi var şimdi isterseniz biraz da bunlardan bahsedelim. Link Kısaltma Siteleri Yukarıda bahsettiğimiz uzun URL adresi içeren linkleri kısaltma işlevi olan bir çok web sitesi var. Kimisi ücretli kimisi de ücretsiz hizmetler sunuyor, ücretsiz olanları kendi domain adreslerini kullanarak link oluşturur ancak bazı ücretli hizmetlerde markanıza özel veya kendi domaininizi içeren kısaltılmış linkler üretmek mümkündür. İsterseniz bu web sitelerinin içinden bazıları hakkında bilgiler verelim. Bitly Bitly web sitesi Amazon, Nike, Disney, ESPN, Bose, New York Times gibi markaların kullandığı popüler bir platform. Kurumsal üyelik alarak çok daha kapsamlı kullanım olanakları sunuyor. Bitly bu üyeliklerle markaya özel URL kısaltma, QR kod oluşturmak, linke ait bazı kısımları kendi istediğiniz gibi isimlendirme imkanı ve bu URL leri kaydedip yönetebilmek gibi seçenekler sunuyor, ücretsiz kullanımı da mevcut. Bu şekilde kısaltılan URL adreslerini daha kolay paylaşabilirsiniz. T.Ly T.Ly gayet kısa olan kendi domain adresi ile de dikkat çeken bir platform. Kişisel, kurumsal veya ekip olarak ve oluşturulacak link sayısına bağlı ücretli planlar için birçok seçenek ile karşınıza çıkıyor. Markalama, özel URL oluşturmak ve URL adreslerini yönetmek mümkün. Çok kolay bir kullanıma sahip olan T.Ly platformunda bir URL adresini belirtilen çubuğa yazıp “Shorten” butonuna basarsanız hem kısaltılmış URL hem de bir QR kod oluşturuluyor. T.Ly platformunun Google Chrome eklentisi de mevcut. TinyURL Tinyurl platformu da sıklıkla kullanılan bir link kısaltma araçlarından biridir. Ücretli planlar ile daha fazla olanaklar sunan platform, ücretsiz olarak da kısaltma gerçekleştirebiliyor. Cutt.ly Cuttly de ücretli üyelikler eşliğinde link kısaltma, link yönetme, markaya özel link oluşturma, link analizleri yapma olanakları sunuyor. Yine diğer platformlar gibi kullanımı kolaydır ve aplikasyon yardımıyla da kullanılabilmektedir. Bc.vc Bc.vc ise aksine oluşturduğunuz linkler üzerinden para veren bir sisteme sahip. Aldığınız tıklamalar belirli bir süre hesabınızda birikiyor ve sonunda 10$ tutarına ulaşınca Paypal, Bitcoin gibi ödeme seçenekleri ile hesabınıza ödeme yapılıyor. Bu tarz kısaltma sitelerinde amaç reklam geliri elde etmektir. Neden Link Kısaltma Yapmalıyız? Günümüzde internetin yaygınlaşması sayesinde her platform ve araçtan internet üzerindeki bir web sitesine ulaşabiliyoruz. Telefonumuza gelen bir SMS, mail adresleri, sosyal medya uygulamaları, alışveriş platformlarının aplikasyonları üzerinden link paylaşımı yaparken kısaltılmış linkler kullanmak bazı avantajları beraberinde getiriyor. Güvenilirlik Anlamsız ve uzun harf rakam kombinasyonlarından oluşan linkler internet kullanıcılarına güven vermiyor. Kısaltılmış ve anlamlı linkler daha fazla tıklama alacaktır. Sadelik Linkin karmaşık yapısındansa kısa ve anlaşılır olması daha iyi kullanıcı deneyimi sağlıyor. Kullanıcının gözünü yormayan linkler ile paylaşım yapmak daha mantıklı olmaktadır. Kısaltılmış ve anlamlı linkler daha fazla tıklama alacaktır. Karakter Sayısı Sorunu Bir SMS veya Twitter paylaşımı, kısıtlı karakter sayısı hakkı verdiği için kendinizi ifade ederken özgürlüğünüzü kısıtlar. Bu sıkıntıya bir de uzun bir link eşlik ederse kendinizi ifade etmek iyice güçleşebilir. Markalama Linklerinizi markanızla uyumlu bir hale getirmek bu platformlar sayesinde mümkündür. Markanızın adını içeren linkleri oluşturmak akılda kalıcılığı arttıracaktır. Sadece bu sebep bile link kısaltmak için tercih edilebilir. E-Ticaret Binlerce ürünün olduğu bir E-ticaret sitesi yapısı gereği uzun URL’ler oluşturabilir. Satmak istediğiniz bir ürünü upuzun bir link ile paylaşmak tıklama oranları açısından dezavantaj oluşturur bu sebeple kısaltılmış ve markalama linkleri oluşturun. Eğitim Covid 19 pandemisi nedeniyle öğretmenler online eğitim vermek zorunda kaldı. Bu aşamada eğitim araçlarını, online platformlarda uzun URL’ler halinde paylaşmak öğrencilere çeşitli zorluklar çıkarıyor. Bu alanda eğitimcilerin link kısaltma yöntemlerini etkin bir şekilde kullanması fark yaratacaktır.

İnternet üzerinde ulaştığımız birçok veri (bilgi), database denilen veri tabanlarında saklanır. Günümüzde neredeyse her bilginin dijital ortama aktarılması ve oradan yönetilmesi nedeniyle database sistemlerine ihtiyaç doğmuştur. İsterseniz “Veri nedir?” “Veri tabanı (database) nedir?” soruları üzerinden giderek konumuzu detaylandıralım. Veri Nedir? Veri bir konu ile ilişkili ve onu ifade eden gerçeklere denebilir. Bir resim, video, ses, dosya, PDF, yaşınız, kilonuz, adınız ve soyadınız gibi bilgilerin her biri birer veridir. Bilgi yazılımlardan bağımsızdır ve zaman geçse de ve o bilgiyi işleyen programlar değişse de bilgi değişmez. O yüzden verilerin (bilgilerin) sürekliliği ve saklanması önemlidir. Database (Veri Tabanı) Nedir? Database (Veri Tabanı) birbiriyle ilgili verilerin bir arada bulundurularak toplandığı, sınıflanarak depolandığı alanlara denir. Verileri türüne göre sınıflamak, gruplamak, birbirinden ayırmak verilerin kontrol ve idaresini kolaylaştırır. Veriler “Table” adıyla oluşturulmuş tablolarda gruplandırılır, bu “Table” denilen birimler, az çok Excell tablolarına benzeyen satırlar ve sütunlar üzerinde gruplanır, kontrol ve yönetimi de komutlar yardımıyla gerçekleşir. Örneğin bir doğalgaz şirketinin abonelerine ait, abone numarası, sayaç numarası, geçmiş fatura bilgileri, ödenmemiş fatura bilgileri, tüketim miktarı gibi veriler düzenli bir şekilde bir Database’de saklanır ve istenildiği zaman database ile bağlantılı programlar yardımıyla organize bir şekilde geri çağrılabilir.  Database (Veritabanı) Yine basit bir örnek vermek gerekirse telefonlarımızda bulunan rehberler birer Database’dir. Kişi adı, soyadı, telefon varsa e-mail gibi veriler, gruplar halinde kişilere atanır ve istendiği zaman herhangi bir kişiye ait telefon numarasına “Telefon Rehberi” uygulaması yardımıyla ulaşılır. Günümüzde veri kaydetmek, onları düzenlemek ve yönetmek, DBMS (Data Base Management System) Veri Tabanı Yönetim Sistemleri adı verilen çeşitli araçlarla yapılmaktadır. Veri Tabanı (Database) Türleri Nelerdir? Dağıtık Veritabanı (Distributed Database) Adından anlaşılacağı üzere bu veri tabanı türünde bilgiler dağıtılmış olarak farklı farklı veri tabanında dağıtılmış olarak saklanır. Her bir veri tabanı bilgisayar ağı yardımıyla birbirine bağlıdır ve tek bir veri tabanı gibi kullanılabilir. Bu şekilde kullanım, database için gelişmiş donanım özellikleri kullanıma ihtiyacı azaltır.  İlişkisel Veritabanı (Relational Database) Günümüzde en çok tercih edilen veri tabanı yönetim sistemleri ilişkisel veritabanı sistemini kullanmaktadır. Tablolar halindedir satırlar ve sütunlar vardır, sayısal ve sözel içeriklerden meydana gelmektedir ayrıca bilgi ekleyip çıkarmak kolaydır. E.F Codd tarafından 1970 yılında geliştirilmiş ve 1980 lerin başlarında kullanılmaya başlanmıştır. Bu tür veri tabanlarında varlıklar bire-bir, bire-çok ve çoka-çok ilişkilendirme yapılabilmektedir. Merkezi Veritabanı (Centralized Database) Dağıtık veri tabanının tam tersi mantıkta çalışan veri tabanı türleridir. Birçok bilgisayardan toplanan veri tek bir veri tabanın (Database) da saklanır. Veri tabaını kullanan her birim kendilerine tanınan yetkilerle kendi verilerini kontrol edip yönetebilmektedir. Bu uygulama, örneğin bir otorite kontrollü işlem yapan sermaye şirketlerine ait verilerin tek bir Database’de saklanması için kullanılabilir. Böylece tüm veriler bir otorite tarafından kontrol edilmiş ve manipülasyonun önlenmesi sağlanmış olur. Bulut Veritabanı (Cloud Database) Bulut (Cloud) platformlarda optimize edilerek sanallaştırılmış veri tabanı türleridir. Sanal ortamda oluşturulmuş veri tabanı hem ölçeklendirme hemde kullanılabilirlik açısından daha avantajlıdır. Nesneye Yönelik Veritabanı (Object Oriented Database) Bu database türünde veriler nesneler biçiminde çalışır. Sesten videoya, yazıdan grafiğe kadar çeşitlilikte veri çeşitleri özel programlar vasıtasıyla organize edilir. Bir proglama diliyle oluşturulan nesneler veri tabanı nesnesi olarak algılanır. Açık Kaynak Veritabanı (Open Source Database) Yine adından anlaşılacağı üzere açık kaynak kodlu ve erişime açık, veri tabanı üzerinde çeşitli işlemler yapmanıza olanak veren ücretsiz database türleridir. Bu veriler farklı kaynaklardan elde edilir ve çeşitli kuruluşlarca yayınlanır. Makine öğrenmesi ve yapay zeka modellerinde kullanılan veriler bu tarz veri tabanları üzerinden alınmaktadır. NoSQL Veritabanı (NoSQL Database) Çok büyük veri kümelerinin olduğu veri tabanları ilişkilendirilmiş database mantığıyla çalıştığı zaman çok fazla transaction işlemek gerekir ve bu da sistem kaynaklarına aşırı yük bindirmekteydi bu sebeple NoSQL veri tabanları oluşturuldu. Bazı transaction özelliklerinden feragat ederek ve veriyi dağıtarak bu sorun çözüldü. Yani büyük boyutlu ve yapılandırılmamış verileri analiz etmek için NoSQL veri tabanı sistemleri kullanmak gerekir. Grafik Veritabanı (Graph Database) Bu tarz veritabanı uygulamasında verilerin depolanması, indekslenmesi ve sorgulanması grafik teorisi üzerinden yapılır. Bu database çeşidinde Node (varlıklar) ve Edge (ilişkiler) mantığı vardır. Özellikle sosyal ağ oluşturmada bu veri tabanı modeli kullanılmaktadır. İlişkisel veri tabanı ile NoSQL veritabanlarındaki performans sorunları ve karmaşık hiyerarşik verileri işleme sorunları ortadan kalkar. Kişisel Veri Tabanı (Personal Database) Kişisel verilerin depolandığı veri tabanlarıdır. Örneğin bir şirketin aynı departmanındaki personelin kullandığı veritabanı buna örnek olarak verilebilir. Belge/JSON Veri Tabanı (Document/JSON Database) Belge odaklı bir veri tabanı türüdür veriler, satır ve sütunlar yerine JSON, XML ve BSON formatlarında oluşturulan koleksiyonlarda saklanır. Database Bileşenleri Nelerdir? Donanım Veritabanında kullanılan tüm bilgisayar depolama cihazı gibi, elektronik cihazlar bu başlık altında toplanabilir. Veriler fiziki olarak bu donanımlar üzerinden ulaşılır ve onlar sayesinde saklanır. Yazılım Bir veri tabanını yönetebilmek için oluşturulmuş programlar bu kategoride değerlendirilmelidir. Örneğin elimizde bir siteye ait aidat ödeme verilerini saklayabilmek için nasıl bir bilgisayara ve excel programına ihtiyacımız varsa, veritabanını düzenlemek ve bilgiyi almak için de benzer yazılımlara ihtiyacımız vardır. Veri Veri bu işin merkezindeki en temel nesnedir. Ancak bu nesneler ham haldeyken ve  organize edilmemiş, düzenlenmemiş olsa istenilen veriyi bulmamız uzun bir süre kaybına yol açabilir. Bu sebeple veritabanı yönetim sistemleri oluşturulmuştur. Veri Tabanı Erişim Dili Veri tabanı yönetim sistemi kullanılsa dahi bu arayüz üzerinden veriye ulaşmak için bir dizi komut ve erişim dili kullanmak gerekir. Bu bileşen de işimizi kolaylaştırır ve kurallar haline getirmemizi sağlar. Veri Tabanı Yönetim Sistemi (Database Management System) DBMS Nedir? Belirli güvenlik kuralları ve yetkilendirme metodları ile veriye ulaşmak değiştirmek ve organize etmemize yardımcı olan komplike sistemlerdir. Veri tabanı yönetim sistemleri sayesinde kullanıcılar, üçüncü kişiler ve sistemi organize edenler kolaylıkla veri tabanına erişir veya yönetir. Genelde ücretli veya bazen ücretsiz olabilen DBMS sistemleri bulunur. İsterseniz en çok bilinen Database Management System (DBMS) ler hangileridir onlardan bahsedelim. DBMS (Database Management System) Çeşitleri MySQL En çok bilinen veritabanı yönetim sistemi MySQL’dir. Web sunucularının en çok  kullandığı DBMS’ dir. ASP ve PHP gibi web programlama dilleri ile kullanılabilir. Altı milyondan fazla sistemde yüklü ve çok kullanıcılı bir sistemdir. Ticari kullanımı lisans gerektirir ve Oracle tarafından lisanslama yapılmaktadır. SQLite Açık kaynak kodlu, bir program yüklemeden web tabanlı olarak çalışılabilen ve halka açık bir veri tabanı motorudur.  SQLite birçok programlama dili içinde kolayca kullanılabilmektedir. D. Richard Hipp tarafından 2000 yılında Amerikan Donanması için tasarlandı ve açık kaynak kodlu olarak herkesin kullanımına açıldı. SQLite, sunucusuz işlemsel bir SQL (Structured Query Language) yapılandırılmış sorgu dili veri tabanı motoru kullanmaktadır. MariaDB MariaDB, MySQL in kodlarından fork edilen ve açık kaynak kodlu hale getirilen bir Database Management System’ idir. GNU Kamu lisansı ile dağıtılmaktadır. Topluluk tarafından geliştirilmeye devam ediliyor. MySQL den türetildiği için birebir aynıdır. Ücretsiz kullanımı nedeniyle de oldukça popülerdir. MongoDB Belge tabanlı veritabanı türü olan MongoDB, açık kaynak kodludur ve ücretsiz kullanıma açıktır. Verileri JSON (JavaScript Object Notation) belgeleri şeklinde saklar. Ayrıca dağıtık yapıda olduğu için yatayda ve dikeyde ölçeklendirme şansı vermektedir. Oracle Oracle veritabanı yönetim sistemi, ilişkisel veri tabanı türüdür ve Oracle firması tarafından geliştirilmiştir. Ücretli olarak lisanslanır, büyük verilerin saklanması ve yönetildiği bilinen veri tabanı yönetim sistemlerindendir. PostgreSQL PostgreSQL nesne yönelik ve ilişkisel veritabanı türlerindendir. Açık kaynak kodlu ve ücretsiz lisanslama imkanı veriyor. Performanstan öte stabilite mantığıyla çalışan ve verilerin sağlamlığının önem arz ettiği durumlarda tercih edilir. Microsoft Access Microsoft firması tarafından kurgulanan Access, bir ilişkisel veri tabanı yönetim sistemidir. Küçük ölçekli veritabanları için oldukça kullanışlıdır. Bir veritabanı dosyasında birden fazla tablo oluşturabilir, bu tablolar arasında ilişki kurabilirsiniz. Kullanıcı arayüzü sayesinde geleneksel veri tabanı yönetim sistemlerindeki gibi yazmanız gereken karmaşık komutlar dizisi yerine kolayca veri yönetimi yapabilirsiniz. Microsoft SQL Server Sybase SQL Server tarafından geliştirildi ve Microsoft tarafından satın alındıktan sonra Microsoft SQL Server ile veritabanı piyasasına giriş yapıldı. Birçok versiyona sahip olan Microsoft SQL Server kısıtlı olanaklarla ücretsiz bir versiyon kullanma imkanı da sunuyor. Enterprise sürümü yüksek maliyetiyle göze çarpıyor.

Cookies (çerezler), kullanıcı davranışları ve göz atma alışkanlıkları ve kullanıcı bilgileri gibi web sitesi ziyaret verilerinin kaydedildiği küçük dosyalardır. Bu dosyalar genel olarak ziyaret etmek için kullandığınız tarayıcı üzerine kaydedilir ve bir sonraki ziyaretinizde size kolaylık sağlar. JavaScript, PHP ve Python, Ruby gibi kodlama dilleri ile oluşturulabilirler. Örneğin bir web sitesini ziyaret ettiniz ve kullanıcı adı oluşturdunuz, daha sonra aynı web sitesini ziyaret ettiğinizde tarayıcıya girdiğiniz veriler otomatik olarak çıkar. Yine benzer şekilde bir alışveriş sitesine girip bir ürünü beğenir veya sepete atarsınız ve diğer sayfaları gezmeye devam edersiniz, bu esnada kullanıcı bilgilerinizi girmemiş dahi olsanız sepetteki ürün kaybolmaz.  Bu özelliği çoğu zaman deneyimlemiş ve yararlanmışsınızdır, ziyaretçiye kullanım kolaylığı sağlayan bu yöntem daha önceden izne tabi olmadan tarayıcılar üzerinden otomatik bir şekilde oluşturuluyordu, günümüzde ise KVKK (Kişisel Verilerin Korunması Kanunu) ve gizlilik ihlallerinin önlenmesi adına kullanıcının izni olmadan gerçekleştirilemiyor.  Bir web sitesini ziyaret ettiğinizde tarayıcınızın bir köşesinde “Çerezlere izin ver” Pop-up’larını görürsünüz. Bu izni verdiğiniz anda o web sitesi tarayıcınıza bir cookie dosyası atar ve sizin ziyaret alışkanlıklarınız o dosyaya kaydedilmeye başlanır.  Cookies (Çerezlerin) Kullanım Amaçları  Cookies (Çerezlerin) birçok sebeple kullanılabilmektedir, genelde kullanım amaçları, ziyaretçiye daha iyi bir deneyim sağlamak, reklam ve güvenlik şeklinde olabilmektedir. Analytics Web siteleri kullanıcı davranışları, tıklama alışkanlıkları ve reklamlar ile ilgili tutumu takip edip strateji geliştirmek için cookies (çerezler) kullanabilmektedir. Bu yöntem ile daha iyi kullanıcı deneyimleri oluşturmak ve bazı önemli verileri almak mümkün olmaktadır. Güvenlik Yine kullanıcılara ait verilerin daha güvenli bir şekilde saklanması için de kullanılır. Cookie dosyaları kullanıcının bilgisayarında saklanır. Bu dosyalara yazdırılan kullanıcıya ait veriler tarayıcı yardımıyla tek yönlü olarak güvenli bir şekilde yollanır. Oturum Sürekliliği Bir web sitesinde üyelik oluşturduğumuzda kullanıcı bilgilerimiz ile bir oturum açarız. Bu oturumların tarayıcı her kapatılıp açıldığında tekrarlanmasını istemek kullanıcılar açısından hoş karşılanmayan bir durumdur. Kullanıcılar hesaplarına kolayca ulaşmak isterler ancak bu durumun da getirdiği başka riskler vardır. Özellikle finans, bankacılık ve kişisel verilerinizin bulunduğu e-devlet uygulamaları gibi web sitelerinde uzun süreli oturum açmak kullanıcının maddi ve manevi açıdan zarar görmesine neden olabilmektedir. Bu sebeple bu tarz işlemlerin yapıldığı web siteleri tarayıcı kapatıldığı anda oturumu kapatır ve tekrar oturum açmanızı ister. Web Sitesi İşlevselliği Web sitelerinin daha düzgün çalışmaları için de Cookie’ lere ihtiyaç vardır. Web siteleri sizin ziyaretinize ilişkin yaptığı bazı işlemleri bu araçlar yardımıyla daha iyi ve kolay gerçekleştirir. Dil tercihi, bağlantı yapılan konum ve buna bağlı tarih saat bilgileri gibi işlevsellik açısından önemli veriler bu Cookie’ ler yardımıyla kaydedilip uygulanmaktadır. Ziyaretçi Alışkanlıkları Ziyaretçiler, özellikle E-ticaret sitelerinde ilgi duydukları veya daha önce arayıp inceledikleri ürünlere benzer bazı önerilerle karşılaşırlar. CRM (Customer Relationship Management) Müşteri İlişkileri Yönetimi denilen bu durum kullanıcının ilgi alanlarına yönelik reklam çalışmalarının oluşturulmasına veya gösterim yapılmasına yardımcı olur. Böylece web sitesi içinde ilgi duyma ihtimaliniz olan yeni ürünler size gösterilir ve alışveriş deneyiminizi iyileştilir. Bu şekilde yapılan E-ticaret uygulamaları daha fazla satış yapmak amacıyla yapılmaktadır. Bunun yanında arama motorları web sitesini indekslerken kullanıcıların ziyaretlerinin süresine de değer vermektedir. Bir web sitesinde ziyaretçiler daha fazla zaman geçiriyorsa daha fazla gösterim almaya başlayacaktır.  Örneğin bir haber veya video sitesinde gezinen kullanıcının tıklama alışkanlıklarına göre ilgi duyduğu haberler veya videolar daha fazla gösterilerek kullanıcının sitede daha uzun süre vakit geçirmesi sağlanmaya çalışılır. Reklam Yönetimi Yine kullanıcı alışkanlıklarına bakılarak eğilimlere yönelik reklam gösterimleri cookies yardımı ile yapılmaktadır. Sizin ziyaret alışkanlıklarınız yine size uygun reklamların gösterimi açısından yol gösterici olmaktadır. Cookies (Çerezler) Nasıl Çalışır? Bir ziyaretçi tarayıcısı ile sunucuya bağlantı yapmak için HTTP request (istek) yaptığı zaman, server (sunucu) bu işleme HTTP response (cevap) cevabı ile bağlantı gerçekleştirerek sitenin görüntülenmesine izin verir. Bu işlem esnasında birçok teknik olay (DNS, NS, TCP/IP bağlantıları) gerçekleşir. Ancak HTTP response verilirken web tarayıcısına set-cookies komutu ile çerez oluşturma emri verilir, tarayıcı aynı isteği cookie ile tekrar gerçekleştirir ve sunucu bağlantısına izin vererek web sitesinin görüntülenmesi sağlanır.   Cookies Türleri Nelerdir? Session Cookies Oturum sürekliliği için kullanılır, örneğin bu sayede bir sitede form doldururken işlem uzarsa girdiğiniz verilerin kaybolması engellenmiş olur. Secure Cookies Adı üstünde güvenlik amaçlı kullanılan çerezlerdir. Cookie verileri sadece güvenli bağlantı olursa kaydeder. Third-party Cookies Üçüncü parti çerezleri genelde reklam amaçlı kullanılan çerezlerdir. İnternette incelediğimiz bir turistik yer olduğunu düşünün, daha sonradan o turistik yerden hotel reklamları ile karşılaşılması bu sayede olmaktadır. Persistent Cookies Bazı çerezler bilgisayarınızda kısa süre kalır ve bir süre sonra sisteminizden silinirler ancak bazı çerezler kalıcı olarak bilgisayarınıza kaydedilir. Kalıcı çerez olarak adlandırılan bu çerez tipi ayarlar, tercihler, kullanıcı bilgileri gibi genel ziyaret alışkanlıklarının kaydedildiği çerezlerdir. HttpOnly Cookies Bu çerez türü güvenlik nedeniyle oluşturulan ve bağlantı protokolüne göre bağlantıyı serbest bırakan cookie modelidir. Sadece HTTPS (Secure Hyper Text Transfer Protocol) veya HTTP (Hyper Text Transfer Protocol) bağlantı protokolleri ile bağlanmanıza izin verir. Normalde XSS açığı nedeniyle, üçüncü kişiler tarafından JavaScript kullanarak Cookie’lere müdahale edilebilmektedir.  Bu özellik ile etiketlenen ve bayrak eklenen HttpOnly Cookies, JavaScript ile çerez verilerine müdahale etmesinin önüne geçmesini sağlar. Zombie Cookies Silindikten sonra, kendiliğinden tekrar oluştuğu için zombi olarak adlandırılan çerez türüdür. Silinemeyen bu çerezler tarayıcınızdan temizlenmeye çalışılsa da sistemde kayıtlı olan son yedekten tekrar tekrar oluşturulur. Super Cookies Bağlantıyı gerçekleştiren kullanıcının alışkanlıklarını ve bilgilerini izlemek için oluşturulan süper çerezler tarayıcıda saklanan bir dosya değildir, normal çerezler tarayıcınızdan yapacağınız işlemlerle silinebilir ancak süper çerezlere müdahale edemezsiniz. Bu çerez türü, web tarayıcınızdan istek oluşturulduktan sonra sizi temsil eden benzersiz HTTP bağlantısına bir bilgi ekler ve burada oluşturulur. Güvenlik açığı oluşturabilecek bir türdür ve gerçekte cookie de değildir. Cookies Oluşturma Metodları Cookies oluşturmak için farklı kodlama dilleri kullanılabilmektedir. PHP, JavaScript, Python, Ruby gibi diller ile Cookie oluşturulabilmektedir. Aşağıdaki linklerden bu diller ile Cookie oluşturma metodlarını görmeniz mümkündür. PHP ile Cookie oluşturmaPython ile Cookie oluşturmaJavaScript ile Cookie oluşturmaRuby ile Cookie oluşturma Linklerde verilen kodları kullanarak Cookie oluşturmanız mümkündür. Cookies (Çerezler) Bilgisayarınızdan Nasıl Kaldırılır? Daha önceden belirttiğimiz üzere çerezler genelde tarayıcınızda yani bilgisayarınızda depolanır, kimisi web storage denilen sunucu ile gerçekleştirilen bağlantı sırasında geçici olarak oluşsa da bilgisayarınıza kaydedilenleri silmek mümkündür. Şimdi isterseniz çerezlerin (cookies) sık kullanılan web tarayıcılarından nasıl temizlendiğini öğrenelim. Chrome'dan Cookies Temizlemek Google Chrome tarayıcısını açın.Sağ üstteki üç noktaya asarak “Ayarlar” menüsünü açın.Açılan menüde “Gizlilik ve Güvenilirlik” sekmesinde “Tarama verilerini Temizle” seçeneğine gelerek eski verileri silebilirsiniz.Bir de aynı sekmede “Çerezler ve diğer site verileri” seçeneğine gelin. Burada çerez izinleri ile ilgili tüm detayları görebilir ve düzenleyebilirsiniz. Mozilla Firefox’tan  Cookies Temizlemek Firefox tarayıcısını açın.Sağ üstteki menüye tıklayarak “Seçenekler” ve “Ayarlar” menüsünü seçin.“Gizlilik” menüsüne gelin.“Geçmiş” menüsüne tıklayarak çerezleri seçin ve tarayıcı verilerini temizleyin. İnternet Explorer’dan Cookies Temizlemek İnternet Explorer tarayıcısını açın.“CTRL” + “SHIFT” + “DELETE” tuşlarına aynı anda basın. “Göz atma geçmişini sil” menüsü açılacak.Bu menüden silmek istediğiniz verileri seçerek temizlemeyi yapabilirsiniz. Safari’den Cookies Temizlemek Safari tarayıcısını açın.Sağ köşede ayarlar butonuna basın.Açılan pencerede “Seçenekler (Tercihler)” seçimini yapın.“Gizlilik” sekmesine gelerek çerezleri seçin ve silme işlemini tamamlayın. Opera’dan Cookies Temizlemek Opera tarayıcısını açın.Sağ üstten “Ayarlar” a giriş yapın.“Gizlilik ve Güvenlik” sekmesi altındaki “Göz atma verileri”  “Temizle” butonuna basın.Açılan menüde İstediğiniz zaman aralığında yapılmış ziyaret verileri ve çerezleri silebilirsiniz.  Microsoft Edge Cookies Temizlemek Microsoft Edge tarayıcısını açın.Tarayıcının arama çubuğuna “edge://settings/privacy” ibaresini yazın.“Göz atma verilerini temizle” sekmesinde “Göz atma verilerini şimdi temizle” kısmına gelerek “Temizlenecek öğeleri seç” butonuna basın.Açılan menüde silmek istediklerinizi seçip temizleyebilirsiniz.Ayrıca “Tanımlama bilgileri ve site izinleri” sekmesine gelirseniz web sitelerine verilecek izinlerle ilgili çok detaylı bir menü ile karşılaşacaksınız. Bunlar içinden istediklerinizi kaldırabilir ve web sitelerinin isteklerini engelleyebilirsiniz. 

Mikro veri (Micro Data) arama motoru botlarının, web sayfalarındaki öne çıkarılmak istenen özet bilgileri diğer tüm veriler arasından kolayca bulmasına ve ayıklamasına yardımcı olan bir HTML kodlama sistemidir.  WHATWG (Web Hypertext Application Technology Working Group) Web Köprü Metni Uygulama Teknolojisi Çalışma Grubu, HTML ve onunla ilgili teknolojileri geliştiren gruptur ve mikro verinin gelişmesine ön ayak olmuştur.. WHATWG, Apple Inc., Mozilla Foundation, Opera Software gibi önemli internet tarayıcısı satışı yapan firmaları tarafından 2004 yılında kurulmuştur.  Micro Data Hangi Amaçla Oluşturulur? Temel olarak mikro veriler, internet sitelerine eklenebilen gizli HTML etiketleme kodlarıdır, yani mikro veriler Google, Yahoo, Bing gibi arama motorlarının web sitesi içindeki verileri daha iyi anlamasını ve sınıflandırmasını sağlamak için kullanılmaktadır. Arama motorları algoritmalarındaki değişimlerin geldiği noktada, mikro veriler SEO (Search Engine Optimization) uygulamalarında sıklıkla kullanılmaya başlamıştır. Amaç kullanıcılara daha iyi deneyim yaşatmak ve aradıkları bilgiye daha anlamlı ve ilgili sonuçlar gösterebilmektir. Mikro Veri Nasıl Oluşturulur? Arama motorları genel olarak kullanıcılar tarafından aramalarda kullanılan etiket kelimeler ile web sitesi içeriğindeki kelimelerin eşleşmesi mantığıyla hareket eder. Ancak kelimelerin anlamlarını fark edip onları türüne göre sınıflayamaz, kelimelerin anlamı ve kategorisine göre gruplanabilmesinin yolu micro data HTML kodlaması (JSON, RDFa vb) gibi yöntemlerle olmaktadır.  Bir Excel dosyasında hücreye yazdığınız bir sayının o hücre için tanımlanan özelliğe göre tarih, sayı, para birimi biçimine nasıl dönüştüğüne şahit olmuşsunuzdur. Bu örnekte nasıl Excel programına hücre tanımlaması yaparak veriyi sınıflamasını yardımcı oluyorsak, web sitesindeki verileri de türüne göre sınıflamasına mikro veri uygulaması ile yardımcı oluruz. HTML5 kodlaması ile oluşturulmuş bir örnek üzerinden hareket edersek; <!DOCTYPE html> <html lang="en">  <head>   <meta charset="UTF-8">   <meta name="Generator" content="EditPlus®">   <meta name="Author" content="">   <meta name="Keywords" content="">   <meta name="Description" content="">   <title>Document</title>  </head>    <body>       <div itemscop>     <p>Merhaba, benim adım <span itemprop="name">Arif Uslu</span>. <span itemprop="city">Manisa</span>, <span itemprop="country">Türkiye</span> 'de yaşıyorum.</p> </div> </body>  </html> Bu kodlara göre hazırlanmış bir sayfa“ Merhaba, benim adım Arif Uslu. Manisa Türkiye ‘de yaşıyorum.” şeklinde görüntülenecektir.  HTML kodlaması kullanılarak Arif USLU ‘nun bir “İsim”, Manisa’nın “Şehir”, Türkiye’nin de bir “Ülke” sınıflamasıyla tanımlanmasını sağlamış oluruz. Bu uygulama metodunda sayfa gösterilirken bu bilgiler ziyaretçiler tarafından görülemez ancak arama motoru botlarına her kelimenin hangi kategoride değerlendirilmesi gerektiği bilgisi verilmiş olur.  <!DOCTYPE html> <html lang="en">  <head>   <meta charset="UTF-8">   <meta name="Generator" content="EditPlus®">   <meta name="Author" content="">   <meta name="Keywords" content="">   <meta name="Description" content="">   <title>Document</title>  </head>  <body>   <div itemscope itemtype="http://schema.org/Article">  Niobe Hosting 20 yıldan fazla tecrübesiyle güvenilir hizmetler sunar. Web sitemize aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.  <a href="https://www.niobehosting.com" itemprop="url">Niobe hosting</a>  <p itemprop="articleSection">İhtiyacınız olan tüm barındırma seçenekleri Niobe Hosting'te.</p>  <img itemprop="image" src="/niobehosting.jpg" alt="niobehosting" /> </div>  </body> </html> Yine yukarıda verilen örnekte görüldüğü üzere Niobe hosting tanımlaması URL ile ilişkilendirilmiş ve URL olduğu tanımlanmıştır. “İhtiyacınız olan tüm barındırma seçenekleri Niobe Hosting'te.” metni de bir articleSection etiketi olarak tanımlanmıştır. Yapılandırılmış veriler, arama motorlarının web siteleri içeriklerinin doğru bir şekilde kategorize edilmesine yardımcı olur. İçeriklerin sınıfına göre (isim, yer, zaman, cins) sınıflandırılması schema.org da verilen sözlük kullanılarak oluşturulan HTML5 kodlamasıyla gerçekleştirilir.  Yine Niobe Hosting üzerinden vereceğimiz örnekte HTML kodlaması ile bir soru - cevap mikro verisi oluşturulmuştur. <div class="faq" itemscope itemprop="mainEntity" itemtype="https://schema.org/Question"> <h3 data-toggle="collapse" data-target="#collapse26" aria-expanded="true" itemprop="name">Linux Hosting Nedir? </h3> <div id="collapse26" class="collapse show" data-parent="#accordion1" itemscope itemprop="acceptedAnswer" itemtype="https://schema.org/Answer"> <div itemprop="text">Linux hosting hizmeti, genellikle PHP ve MySQL destekli Linux altyapılı web barındırma hizmetidir.</div>  </div> </div> “Linux Hosting Nedir?” cümlesi “Question” (Soru) tagı ile etiketlenmiş ve sınıflanmış, “Linux hosting hizmeti, genellikle PHP ve MySQL destekli Linux altyapılı web barındırma hizmetidir.” cümlesi ise “acceptedAnswer” geçerli yanıt ve “Answer” olarak ilişkilendirilmiştir. Google bu etiketler yardımıyla ilk cümlenin soru cümlesi olduğunu ve ikinci verilen cümlenin o soruyla ilişkili cevap olduğunu anlayacak ve sınıflayacaktır. Schema.org verilerin işaretlenebilmesi için kullanılan bir kütüphane oluşturmuştur bu kütüphane yardımıyla bir çok sınıflama için kodlar tanımlanmış ve tek bir işaretleme dili kullanılarak tüm arama motorları tarafından sayfa indekslemesinin kolayca gerçekleştirilmesi sağlanmıştır. Her türlü verinin sınıflaması bu yöntemle gerçekleştirilebilir, örneğin E-ticaret sitelerinde ürünlerin sınıfı, fiyatı gibi micro datalar yardımıyla içerik içindeki veriler arama sonuçlarında kullanıcıların karşısına daha fazla bilgi ile çıkmaktadır.  Micro Veriyi Başka Hangi Metodlarla Oluşturabilirsiniz? HTML kodları kullanılarak yapılabilen bu işlem ve etiketleme metodu Google araçları  yardımıyla da yapılabilmektedir. JSON LD ilişkilendirilmiş veri ve RDFa etiketlemesi yöntemleri de diğer micro data oluşturma metodlarıdır. Kod örnekleri verdiğimiz linklerde detaylı olarak verilmiştir. Google webmasters araçlarından markup helper ile bir url üzerinden sınıflama yapıp içerik üzerinde mikro veri eklemek mümkündür.  JSON LD ve RDFa sayfalarından farklı örnekler verirsek; {   "@context": "https://json-ld.org/contexts/person.jsonld",   "@id": "http://dbpedia.org/resource/John_Lennon",   "name": "John Lennon",   "born": "1940-10-09",   "spouse": "http://dbpedia.org/resource/Cynthia_Lennon" }  Bu JSON-LD (JavaScript Object Notation for Linked Data) örneğinde URL de geçen bilginin bir kişiye ait olduğu, adı soyadı ve doğum tarihi bilgileri de verilmiştir. RDFa (Resource Description Framework Attributes) örneğinde ise ;  <p vocab="http://schema.org/" prefix="ov: http://open.vocab.org/terms/" resource="#manu" typeof="Person">    My name is    <span property="name">Manu Sporny</span>    and you can give me a ring via    <span property="telephone">1-800-555-0199</span>.    <img property="image" src="http://manu.sporny.org/images/manu.png" />    My favorite animal is the <span property="ov:preferredAnimal">Liger</span>. </p> Kişinin adı, telefon numarası, bir görseli ve favori hayvanının detaylarını içeren bir micro data içerikleri oluşturulmuştur. Yine Wordpress uygulamalarına kullanılan SEO eklentileri ile de hiç kodlama yapmadan snippet oluşturmak mümkündür. Yoast SEO ve All In One SEO gibi eklentilerle kendi snippetlerinizi oluşturabilirsiniz. Google üzerinden bir yazar araması yapalım; Görüldüğü üzere yazarın sadece adı yazılarak ortaya çıkan sonuçta, o kişinin yazar olduğunu, doğum tarihi, önemli eseri, hangi dönemi temsil ettiği ve hangi edebiyat akımını temsil ettiğini belirten bilgilerin olduğu vikipedi sayfasının linki görülmektedir. Arama motoru oluşturulan bu micro dataları sonuç sayfasında sınıflayarak bize gösteriyor. Mikro Verileri Nasıl Test Edebilirsiniz? Google Yapısal Veri Test Aracı yardımıyla kendi web sitenizin URL adresinizi girerek test gerçekleştirebilirsiniz. Yakın zamanda Google bu hizmeti kaldıracak ancak onun yerine Zengin Sonuçlar Test Aracı’nı devreye soktu bu uygulamalar üzerinden kendi web sitenizin zenginleştirilmiş veri veya micro data durumunu tespit edebilirsiniz. İncelemek istediğiniz başka URL adresleri ile de bu çalışmayı yapabilirsiniz. Neden Micro Data Oluşturmalıyım? Arama motorları böyle verilerle süslenmiş içerikleri kullanıcılarına göstermeyi daha çok tercih etmektedir. Google araması yaptığımızda sonuçlar arasında bazı web siteleri içeriklerinin özet  şekilde öne çıkarılmış biçimde gösterildiğine şahit olmuşsunuzdur, “Snippet” olarak adlandırılan bu zenginleştirilmiş veri örnekleri arama  motoru sonuçlarında öne çıkmanıza yardımcı olur.  Şaşırtıcı olan konu ise micro data yönteminin çok az web sitesi tarafından kullanılmakta olduğudur. Çeşitli SEO uygulamaları ile yoğun çabaya girilirken bu metodların göz ardı edilmemesi, tıklama oranlarının artırılmasına daha fazla yardımcı olacaktır.