İşletim sistemi, bilgisayarlar ve mobil cihazlarda çalışmakta olan, donanım kaynaklarının yönetilmesini sağlayan yazılımların bütününü ifade eden genel bir terimdir. İşletim sistemleri, uygulama programlarının ve bilgisayar donanımlarının arasında gelişen iletişimi yürütmekle görevlidir. Bilgisayar ve mobil cihazların sahip oldukları temel özelliklerin işlevsellik kazanması, işletim sistemi ile mümkün olmaktadır. 

Linux işletim sistemi de günümüzde yaygın olarak kullanılan, açık kaynak kod kullanımlı bir yazılımdır. Linux işletim sisteminin açık kaynak kod özelliği, Linux kullanıcısının işletim sistemi üzerinde düzenleme ve geliştirme yapabilme kapasitesini belirtmektedir. 1991 yılının Eylül ayında piyasaya sürülmüş olan Linux, C, Assembly programlama dilleri tarafından destekleniyor. Linux, GNU Genel Kamu Lisansı ile sunulmuş olan özgür yazılım projelerinden biridir. Linux aynı zamanda, serbest dağıtım yapabilen, çoklu görev üstlenen, birden fazla kullanıcılı UNIX işletim sisteminin bir türevidir.

Linux İşletim Sisteminin Özellikleri Nelerdir?

Linux, teknoloji dünyasında Microsoft Windows’tan sonra en çok tercih edilen işletim sistemlerinden biri olarak gösteriliyor. Güvenilir altyapısı ve açık kaynak kod özelliği ile Linux işletim sistemi, birçok yazılım geliştiricinin de tercihleri arasında yer almaktadır. Linux işletim sistemi kullanıcılarının sayısı dünya genelinde 20 milyonu bulmaktadır. Linux işletim sisteminin temel özellikleri ise aşağıdaki şekilde sıralanabilir.

  • Linux işletim sistemi internet teknolojilerinin kullanımında yüksek performans göstermektedir.
  • Linux kullanıcılarına Proxy sunucusu, güvenlik duvarları ve web veri tabanları gibi birçok servis hizmeti vermektedir.
  • Linux kullanımı hızlı ve işlevseldir.
  • Linux Java, C++ gibi birçok yazılım dili tarafından desteklenmektedir.
  • Linux sistemsel hatalara karşı da esneklik sunmaktadır.
  • Linux ücretsiz olarak kullanılan işletim sistemlerinden biridir.
  • Linux diğer işletim sistemleriyle entegre ya da birlikte çalışabilmektedir.
  • Linux bellek sınırı olmaksızın, birden çok program aynı anda çalıştırılabilir.

Linux İşletim Sistemi Çeşitleri Nelerdir?

Linux birçok işletim sistemi ile uyumlu şekilde çalışabilen işletim sistemi çekirdeği özelliğindedir. Linux dağıtımları, mevcut çekirdek üzerinde eklemeler yapılması ve yan yazılımların desteği ile işletim sistemi haline getirilmektedir. Günümüz teknoloji dünyasında açık kaynak kodlara ilgi duyanlar, araştırmayı sevenler ve özgür ortamda çalışmak isteyenler için Linux geniş kapsamlı bir çalışma alanı sunmaktadır. Linux dağıtımları, açık kaynak kod yazılımları hakkında araştırma ve sıralamaların yer aldığı DistroWatch verilerine göre, en çok tercih edilen Linux işletim sistemi türleri aşağıdaki şekilde belirtilmektedir.

  • Ubuntu
  • Linux Mint
  • Debian
  • Manjaro
  • MX Linux
  • Solus
  • Fedora
  • Elementary OS
  • Zorin OS
  • Pop!_OS

Ubuntu

Canonical ve Ubuntu topluluklarının geliştirmiş olduğu bu Linux dağıtımı, yaygın kullanımı ile karşımıza çıkmaktadır. Basit arayüzü, hem sunucu hem de iş amacıyla kullanımlarındaki performansı, kaynaklarının genişliği nedeniyle Ubuntu Linux dağıtımları içerisinde önemli bir yere sahiptir. Ubuntu, GNOME özgür masaüstü ortamını ve DPKG paket yöneticisini kullanmaktadır. Debian üzerinde inşa edilen Ubuntu, paket özellikleri ile Debian’ın zengin içeriğinden yararlanan bir işletim sistemidir. Ubuntu dağıtımının Xubuntu, Kubuntu, Lubuntu gibi seçenekleri de bulunmaktadır. Kullanıcılara hem hafif hem de işlevsel masaüstü ortamları sunan seçenekler, Ubuntu’nun kullanım alanlarını da genişletmektedir.

Linux Mint

Ubuntu ve Debian’ın temel alınması ile geliştirilmiş olan bu dağıtım, masaüstü kullanıcı kitlesine yönelik olarak oluşturulmuştur. Linux Mint dağıtımı, güçlü altyapısı, kolay kullanım alanları ile modern bir işletim sistemi özelliği taşımaktadır. Linux Mint, Windows işletim sistemine olan benzerliği ile ön plana çıkan bir işletim sistemidir. Geliştirilme süreci 2006’da başlayan Linux Mint, Default (Varsayılan) masaüstü ortamını Cinnamon, paket yöneticisini ise DPKG olarak kullanmaktadır. Linux Mint içerisinde KDE, XFCE ve Mate sürümleri de yer almaktadır.

Debian

Dünya genelinde farklı bölgelerde yaşayan gönüllülerin hazırlamış olduğu Debian’ın geliştirilmesine 1993’de başlanmıştır. Hız performansı ve kararlılığı ile ön plana çıkan Debian, kullanıcılar tarafından da oldukça sevilmekte ve tercih edilmektedir. Linux dağıtımlarının favorilerinden olan Debian, ev ve iş kullanımlarında, sunucu amaçlı kullanımlarda fark yaratan işletim sistemlerinden biri olarak belirtilmektedir. Birçok Linux dağıtımının temelini de oluşturan Debian, paket özellikleri ile de zengin seçenekler sunmaktadır. DPKG paket yöneticisinin ve Default GNOME masaüstü ortamının içerisinde bulunduğu Debian dağıtımı, kullanıcılara “Debian Sosyal Sözleşme” içeriği ile de taahhüt vermektedir. Debian’ın GNU/Hurd ve GNU/Linux üzerinde inşa edilmiş farklı dağıtımları da bulunmaktadır.

Manjaro

Arch Linux dağıtımı temelinde geliştirilen, son kullanıcının dostu olma hedefi bulunan Manjaro, GNU/Linux dağıtımlarından biri olarak tanımlanmaktadır. Manjaro’yu alternatiflerinden ayıran özellikleri arasında güçlü yapısı, hız performansı ve periyodik güncellemeleri gelmektedir. Kullanıcılar tarafından oldukça sevilen Manjaro, kurulum sırasında da keyifli ve kolay bir süreç vaat etmektedir. Paket yöneticisinin Pacman olduğu Manjaro, masaüstü ortamları olarak da XFCE, GNOME ve KDE gibi seçenekler sunmaktadır.

MX Linux

DistroWatch listesinin ilk sıralarında yer alan MX Linux, Debian altyapısı ile geliştirilen, MX topluluğunun oluşturmuş olduğu, paketlenmiş ekstra yazılımlar ile beraber antiX bileşenlerini kullanan işletim sistemlerinden biri olarak belirtilmektedir. XFCE’nin desteklemiş olduğu GNU/Linux işletim sistemine dayanan MX Linux, popülerliği her geçen gün artan dağıtımlar arasında yer almaktadır.

Solus

Linux tabanına sahip bir işletim sistemi olan Solus, herhangi bir işletim sisteminin türevi değildir. Bağımsız olarak geliştirilen Solus, yazılım güncellemelerini de kullanıcıları ile buluşturur. Solus masaüstü ortamları arasında Budgie, MATE, KDE, Plasma ve GNOME seçenekleri bulunmaktadır. İş ve ev ortamlarına uyumluluk gösteren Solus, paket yönetim yazılımı olarak da PiSi’yi kullanmaktadır. Ülkemizin işletim sistemi olmayı hedefleyen “Pardus” projesinin kapsamı dahilinde geliştirilmiş olan, Solus gibi evrensel dağıtım içerisinde paket yöneticisi olarak konumlanan PiSi nin kullanımı güncel olarak Pardus’dan kaldırılmıştır.

Fedora

Açık kaynak kod kullanımlı ve özgür Linux dağıtımı olan Fedora, dünya genelinde “Özgür Yazılım Topluluğu” olarak tanımlanan “Fedora Projesi”nin geliştirdiği ve yönettiği bir dağıtımdır. İlk çıktığı zamanlardaki popülerliğini devam ettiremezse bile kullanıcıların hala tercih ettiği dağıtımlar arasında yer alan Fedora ’nın Default masaüstü ortamları ise GNOME, paket yöneticisi ise RPM olarak belirtilmektedir.

Elementary OS

Ubuntu tabanında oluşturulan, açık kaynak kod kullanımlı Elementary OS, popüler Linux dağıtımları arasında yer almaktadır. Masaüstü ortamında Pantheon programını kullanan Elementary OS, ilk geliştirildiğinde sadece Ubuntu için tema ve uygulama sağlayıcı görevindeyken, süreç içerisinde kendi işletim sistemini dağıtmaya başlamıştır. Kullanıcıların en çok tercih ettiği dağıtımlardan olan Elementary OS, macOS benzerliği ile ön plana çıkmaktadır. Tasarımının şıklığı, özelleştirilebilir olması nedeniyle daha çok tercih edilen Elementary OS, paket yöneticisi olarak DPKG ’yi kullanmaktadır.

Zorin OS

Linux tabanına sahip bilgisayarlar için, yeni kullanıcılara hitap edecek şekilde tasarlanmış olan Zorin OS, kişisel bilgisayarlar için tercih edilen işletim sistemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Zorin OS, kullanıcıların mevcut arayüzlerini, Microsoft Windows ya da Mac Os arayüzleri görüntüleri gibi değişiklik yaparak kullanmasına imkan tanımaktadır. Arayüz yapılandırması oldukça kolay olan Zorin OS, kullanıcılar tarafından da ilgi görmektedir. Default olarak GNOME masaüstü ortamını ve Snappy paket yöneticisini kullanan Zorin OS tasarımı minimallik üzerinde kurgulandığı görülmektedir.

Pop!_OS

Ubuntu temeline dayanan, GNOME masaüstü ortamı sunan Pop!_OS, ücretsiz bir Linux dağıtımı olarak belirtilmektedir. Açık kaynak kod yapısıyla kullanıcıların favorileri arasına girmeyi başaran Pop!_OS, System76 tarafından geliştirilerek piyasaya sürülmüştür. Pop!_OS temel özellikleri arasında sürücü destekleri, kullanım kolaylıkları ve şık tasarımı gelmektedir. APT paket yöneticisini kullanan Pop!_OS, periyodik güncellemeleri ile de kullanıcılardan tam puan almayı başarır.

Linux ve Windows İşletim Sistemlerinin Farklılıkları

Dünya genelinde yaygın olarak kullanılan Linux ve Windows işletim sistemleri söz konusu olduğunda, en çok merak edilen konuların başında aralarında farklılıklar geliyor. Windows, 1985 yılında piyasaya sürülen, kişisel bilgisayar ve mobil cihazlar için Microsoft tarafından geliştirilmiş olan işletim sistemi olarak tanımlanmaktadır. Linux ise 1991 yılında oluşturulmuş olan, UNIX tabanında işleyen, açık kaynak kod kullanımlı bir işletim sistemidir. Her iki işletim sisteminin temel farklılıkları ise aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır.

  • Windows işletim sistemi ticari beklentilerle hareket eden bir işletim sistemi olarak tanımlanırken, Linux açık kaynak kod kullanımı sağlayan bir işletim sistemidir.
  • Linux işletim sisteminde kullanıcılar kaynak kodlara kolayca erişilebilir, ihtiyacına uygun şekilde değiştirebilir. Ancak Windows kaynak kodlarına erişim izni bulunmamaktadır.
  • Linux işletim sisteminde kullanıcı verilerinin toplanması söz konusu değildir. Ancak Windows, gizlilik sorunlarının ihtimaline karşı kullanıcıları verilerini toplamaktadır.
  • Genel kullanımda Linux işletim sistemi, Windows ’a göre çok daha güvenli bulunmaktadır. Çünkü Windows programlarının kapatılması daha komplike bir süreç içermektedir.
  • Linux işletim sistemi özgür yazılımlar tarafından desteklenirse bile Windows çok daha genişletilmiş video oyun yazılımlarına sahip olmaktadır.
  • Linux işletim sisteminde oluşan yada oluşabilecek hataların saptanması, düzeltilmesi süreçleri oldukça kolay işlemektedir. Windows’un ise genişletilmiş kullanıcı tabanı nedeniyle, virüslerin ve kötü amaçlı yazılımların hedefi olması daha olasıdır.
  • Google, Facebook ve Twitter gibi kurumsal oluşumlar Linux işletim sistemini tercih ederken, Windows genellikle oyuncular ve iş insanları tarafından kullanılır.

Linux’un Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?

Linux’un Avantajları

  • Açık Kaynak Kod; Linux GNU açık kaynak kodu sayesinde istenilen şekilde evrilebilen bir yapıya sahiptir. Sürekli olarak yenilenme ve gelişme olanağı vardır. Kullanıcılar bu kodlara erişerek istediği düzenlemeyi yapabilir.
  • Stabilite; Linux işletim sistemi oldukça stabil bir yapıya sahiptir. Bunun sebebi sık ve sorunsuz bir şekilde güncelleniyor olmasıdır. 
  • Güvenlik; işletim sistemleri içinde en güvenilir olanı denilebilir. Bu yapıyı da işletim sisteminde kurulan uygulamaların değişiklik yapabilmek için sistem yöneticisinden şifreli bir onay alma zorunluluğu mevcut. Bu yapı ile zararlı uygulamalar sistemde başıboş bir şekilde değişiklik gerçekleştiremiyor.
  • Özelleştirme İmkanı; yine açık kaynak kodu sayesinde işletim sistemi içindeki yapıyı kendi isteğinize göre özelleştirme imkanı sağlar.
  • Dağıtım Seçeneklerinin Çeşitliliği; Linux tabanlı bir çok Linux Dağıtımı farklı bir işletim sistemi yapısı ile karşımıza çıkıyor. Bu bol seçenek sistemi kullanıcılara kendilerine en uygun olanı seçme imkanı sunuyor.

Linux’un Dezavantajları

  • Teknik Destek Sorunu; Genelde profesyoneller tarafından tercih edilen Linux dağıtımları, daha acemilerin yaşadığı sorunları çözebilme açısından sıkıntıya neden olabiliyor. Sorunları çözmek için atılacak adımlar hakkında forumlarda veya platformlarda birçok kişi size yardımcı olabilir ancak profesyonel kişilerin metodlarını uygulamak için bir bilgi birikimine ihtiyaç vardır. Ayrıca yapacağınız hatalı düzenlemeler ile sistemi daha da bozabilirsiniz.
  • Öğrenme Süresi; Linux işletim sistemini öğrenmek Windows ve MacOS gibi işletim sistemlerine göre daha zordur. Kodlama bilgisine sahip olmayan kişilerin kodlama verilerini kavraması ve etkin kullanabilmesi zaman alacaktır. Terminal kullanarak belirli komut dizileriyle yapılacak işlemleri öğrenmek zaman alacak işlerdir. Nesne tabanlı işletim sistemlerini kullanmaya alışmış kişiler için bu iş zaman alacaktır.
  • Versiyon Çeşitliliği; Çok sayıda versiyon ve dağıtımı olan Linux işletim sistemi bazen sadece bu açıdan seçim sorununa neden olabiliyor. Kullanıcı ne istediğini bilmiyorsa seçim yapmakta zorluk yaşayacaktır.
  • Oyun Desteği; Kullanıcılar oyun oynamayı seviyorsa oyunların çoğunun Linux desteği olmaması sizi hayal kırıklığına uğratabilir.
  • Driver sorunları; Bilgisayarınıza ait bazı donanımların bu işletim sisteminde çalışabilmesi için Driver’a ihtiyacınız vardır. Bazı donanımların Linux dirverlarını bulmak zor olabilir. Önceden donanım ve driver araştırmasını yapmadan Linux tercih etmemeniz daha iyi olacaktır. 

Linux’u Kimler ya da Hangi Sektörler Daha Çok Tercih Ediyor?

Bilinen birçok büyük işletme Linux tercih ediyor. Google bunlar arasında en çok bilinen örneklerden biridir. Kendi çalışanları için geliştirdiği Linux dağıtımı Goobuntu işletim sistemi Ubuntu tabanlı bir işletim sistemidir. Genelde Linux kullanmayı tercih eden sektörler;

  • Yazılım
  • Siber Güvenlik
  • Sunucu ve Hosting Hizmetleri
  • Üniversiteler ve Eğitim Hizmetleri
  • Mobil Cihaz Üreticileri (Akıllı Telefon, Tablet vs)